Page 5 - Yidishe Tzeit - אידישע צייט
P. 5
ÇÁ¿ÁǸ´»Ç¯Ã¿ÁǸ´»Ç¯Ã ¯¯
ÇÁ
Ä¿
Ä¿¸Çà ÇÁ'°»ÀÇ°¸Çà ÇÁ'°»ÀÇ°
¸µÇ
¸µÇ¸´Èµ² ´¸¿¸´Èµ² ´¸¿ ¾¸¯¾¸¯
Á'Êij»² ºÃ·²··Ä´ ºË»Â ÊÄ»»É ºÄÀ½ º²¶ ·Á´´ Á·¯· ÇÁ² Êij² ,º·¾³ ¸»³ ˸² º¾»»³ÄÈ ¿»»¶² » ÃÊÄ˸µ·»ÂÁ»²ºÂÄ´Ä´Ä»»¾É²Á»²
Á´»µ'¹¾È·À Á¾²É²¾ ¿ÄÂ·Æ Ã·¹» º²¶ ÃÄ ·¾»²½ »·· ÁµÊ»Æ·È Á·² ¼»¾»»ÊÆ ¿Äµ Á»² .ľÄɸ»»¶ Ä»»¾É ² ºÈ»¸
ò··Ê²Æ ¶³»Ã »µ ¸»² òµ .Á²ÀúÆÄËÄ´ É°È Â¸´¯ ¾Á½´Æ½¸¸³¯ !ºÊ»Ã²Æ ºË»Âʲ´ ,Áʲ··Ä´ Ê»·²··Ä´ Ê»À ÁÄÂĸ ľÄɸ»»¶
Ã¹Â»Æ 'Ê ºµÄÊ ÃÄ·ÀË ¿Äµ ÊÄû·² ÃÄ·ÀË ¿ÄÂ·Æ ³»·¶Â² ¿»»³ µ¾²³ ¿Äµ ºÉÂĵĴ ÊĽ¾Ä·· µÂ»É Êĵ ² ºÂ»·²··Ä´ É»Ê·È Ê²» Ľ»¾ºÄ ¸»³ º²¶
Ä»»¸ Êij»² ¿Ä»»É º»À ºË»Â ¾²À»»É 'Ê Á·Æ Çʲ¶ »µ ¸² û·Ê² ¼»¸ º¾ÄºË ɲ³ Á'Æ»·² ´»µÂÄÈĸĔ²Ê² ¼»¸ ¾"ȸ Áº²º ʺÆ ¸»² ÊÄ .Ã¹Â»Æ ÁÄÀ²Â Á'º»À µ»²
¶³»Ã »µ ¼»·² ¸»² òµ Á·² ,Á¾»ÆÄ´ ¼²Â Ë»ÂÄÉÂij º»À ¾·Æ ¸»² ÊÄÃĵ² Ã¹Â»Æ 'ÁÊÄʺ º»À ¿»¾¶Ì Á´²¸ ÊÄµÂ»É Ä»»¸ º»À Êij² ,ʲ» ´»È»»Â Á·Æ Êĺ¾Ä Á»² Áʲ··Ä´
'Ê ¼»¸ º¾ÄºË ÃÄ·ÀË Áû·²½Ê·µ ò··Ê²Æ ÊÄ ÁÄÀÄ·· Êij»² ,¾"ȸ Áº²º Áû·Ê´ Á»»¸ º²¶ Ľ¾Ä·· ĺ'Â½Ë ² Á·Æ ¶²·ÆÊ »µ Ê²Æ Ë»ºÃ»»´ ÁÄ··Ä´ ÊÄ ¸»² Á³Ä¾ ÁȲ´ ²
¾²À²½²Â Á·² ¾²À»»² Ĕ² Ã¹Â»Æ ÊÄ´»¾µÂÄÈ Á»·Ë ¼²Ã Á»»É ºË»Â ºµÄÊ ,Áʲ» ÁÄ··Ä´ ÊÄÈÀ Á·² º½²ÀÄ´ Áµ²Ë »»¸ ÁÆÊ²Ë Á·² Ĕ²É Áʲ¾É ² º»À ,"´Â·»"
.ºÆ²ËÉÂij Á·Æ ÁÊÄʺ Ä»»¸ ÁË»··²·ÈĔ² .Áʲ» ÁÄ··Ä´ ¸»² »¸ ò·· Áº»Â·À »µ Á»² Êij² .Á·Ê½¸
º³»·¶ ,ºÂ»»¶ Á·Æ ³¾Ãʳ »µ ºÂÄÉ Ê»²" 'Ê º²¶ Áʲ» ÊÄ´»È²··È Ä»»¸ Á»² ¿»ÀË »À¹Ê Á»² º´»º»·ÂÄ´ ¼»¸ Á·² ɲÊÉ Á³²¶ Ê»À »·· º»·¾ - µ»² ÊÄ´»¸²µ Êĵ
ÊĺÂĸ»·º ÊÄ´»¾µÂÄÈ" ,Á² Ã¹Â»Æ 'Ê ÊIJɻÊÄÀ² Á² ·È º²¶Ä´ ¶Â·Ì¹ Ã¹Â»Æ Ê²Æ ÁÄ··Ä´ ºÊ²µ ĺ²º Êĵ ¸»² ,¿»³·ÊÀ ÊÄÊĵ² Á»»É ºË»Â ¸»² - ºÃ·²··Êĵ ¼»¸
,¶ÈÊĶ Á·² µ·³½ ,Ì·µÃ·À Ì·³»Ë» ,¿»µ»Ã¹ »¶²µ ,ÄÉ»ÊÄÀ² Á»² ºÈĸ²³ ¼»¸ Á·² ¾µ»»À ¾µÂ»É Êĵ ;Ì·ÂÀ¹Ê ÄÉʲºË ²¸² º»À Ê»² Á·Æ "¿»Â·É¸ Á³" Êĵ ,ÊÄÃĵ² Ã¹Â»Æ 'Ê»··
¶À½¹ Äû·Ê´ Á»»É ºË»Â ¸»² ºÂ»»¶ Êij² Á»»¸ º¾ÄºËÄ´Æ»·² ÊÄ º²¶ ÄÉ»ÊÄÀ² Á»² º»À µ»² ² - Áº²º Áĵ ºÉÂĵĴ ÊĽ¾Ä·· ³·µ ¾²ÊË» »³Ê ²¾Æ·À¶ µ»Ã¹¶ ³Ê¶
¼»»² ¾Ä·· ¼»² ,µ»Ã¹ ÊÄ'³¾Ãʳ ² Á»»¸ ·È Ä»»¸ º»À ¿Ä»»²Â»² ,¸»·¶ Ä»»Ë ÃÂÄÀÄ·· ,Êĺɲʲ½ Á´»µ'²¾Æ Áº¾Ä¸ ² »³Ê º²¶ ?´»º½»Ê òµ ¸»² ,¾"ȸ ÊÄÃĵ²
² Á»»¸ ·È ºÂ»»ÀÄ´ º²¶ ÃÄ Ã²·· Á¾»»ÈÊĵ Á² Á²µ Á·Æ Á·² ,ÁºÆÄËÄ´ Ä´»µ'¹¾È·À ´²ºÁ´»ºÂ»»¶¿·È¸»³ºÂ²É²³¸»²ÁÄÀ²Â º´²ÀÊ²Æ É»Ê·È ´Â²¾ ºË»Â ¸»³ ³·µ ¾²ÊË»
..."É»Ê·È Ê²» ´»È½Ä¸ Ê²Æ ¾´Â·» ÊÄ'³¾Ãʳ òµ ºÉÂĵĴ ¼²Â º²¶ ÊĽ¾Ä·· Á·¸ ²
Á·Ê½¸ ¿Äµ Å»·² É»Ê·È ºË»À Ã¹Â»Æ 'Ê ,¿»»¶Êĵ»² ¾"ȸ Áº²º ¿»»³ Á³Ä¾ Ä»»Ë
»µ Á»² ´Äº ÄË»ÊÄµÂ»É Ä»»¸ Á·Æ Ä»»² ·È ʲ» ÊÄ´»¾µÂÄÈ ÁÄ··Ä´ ¸»² ÃÄ »·· »·¸²
ÁÄÀ»··Ë ̷·ʽ¸ »µ Á·² ,'»Ê³º º²ºË »¾½" ²¸»²ÊĽ¾Ä··µÂ»É² ,¿ÄµÊ²Æ
ÁÄ»»ºËÊ²Æ ÉÂÄ :ÁÊĵ² Á'½²Â û»² Å»·Ê² ¿»Ê·Æ»Ã Ľ»¾Êĵ·²·· ľ² »µ ·È "Á·Ë²Ê
¸»² ÃÄ ËÆ ̷ʻÃÀ ²Ê²Æò·· ºË»Â Á»»¸ Êij»² º¾»»ÈÊĵ ÁÊÄ·· Ľ¾Ä··
¸ »²Êĸ²Ã²µ¾"ȸ Áº²º ¿ÄÂ·Æ ÁÄ··Ä´ !?Áº²º ¿ÄÂij»·¶Ä´
.Áʲ» ÄÂÄ» Á»² µ»Ã¹ Êij¾Ãʳ ² Áʲ··Ä´ Ì·µÄ ÊÄ´»µÄ³Ä¾ ² ²µ ¼²Â ¸»²
º²¶Ä´ºË»ÂÊĺ²¶¼²¸Äº·´Á»»²Á»»É Á´ÂÄʳ»»Ê² ÁÄÂÄÉ ¸Â·² ºÄ·· ÊĽ¾Ä··
Åʲµ ÃÄ .º¾Ä·· Êĵ Å»·² ²µ Á·ÆÊĵ Á³Ä¾ Á½»¾Êĵ·²·· Êĵ Á»² ÊÄÆ»º ¾Ã»³²
ÁĸĴ º²¶ ÊÄ ¸² ÁÊÄ·· º´ÂÄʳĴ û·Ê² ÊÄÂij»·¶Ä´ Êĵ ,ĺ²º ÊÄÂij»·¶Ä´ ² Á·Æ
Á³²¶ Ê»À .²³¶ ¿¾·Ä »µ Ä´Ê ÄµÄ» ¼»¸ Ê²Æ ,'»Ê³º Á·Æ µ»² ÊÄÂijĴĴÊij»² Á·² ²"ÃÈÉ ¼¸È´²Æ .
¼»² ÁÄ·· Á·Æ º»»ÉÀÄʲ û·Ê´ Á»² º³Ä¾Ä´ ¼²Â º¸»»··²³ "¶Èƶ¶ ÁÊÉ" Ã'ÂÄÀÄ··
.´»µÂÄºË .µÂ»É Á»»¾É þ² Á·Æ ¼»¸ ÉÂĵĴ !?´²º Á´»ÄºÂ»»¶ ¿·È ¸»³ Êĵ·²··
º¾²··Ä´ ºË»Â ¸Â·² º²¶ ÊÄ»»É" !²» ¸² º¾ÄºËĴû·Ê² ¼»¸ º²¶ ÃÄ
Ê»À ò·· ¿Äµ ³»¾·È ʵ¹ Á»² ÁÄÀIJ Á'º»À ÃÄ·ÀË ² Ê»² º²¶ º² ·¸¸Å Áȸ²¸¯
ÁÄÂĸ Ê»À ,¿»µ»Ã¹ ÊÄ'³¾Ãʳ ÁÄ··Ä´ ÁÄÂĸ ÊÄÃĵ² ³·µ ¾²ÊË» »³Ê Á·Æ "¾É»Â»Ë¸·À"
Á»»² ¸»³ ,ʵ¹Á»»ÉÁ²¿»»¶Êĵ»²ÁÃĸĴ Á»»¸ ºÉÂĵĴ ÊĽ¾Ä·· µÂ»É Êĵ ,¾"ȸ !
ÁƲʺĴ² ¾"ȸ ĺ²º Êĵ º²¶ ´²º nw_h qkqghm hb nh_ nd_ qaodh hb nh_ k ue wqpqb_ `db k_wxh h`w ´»µÂÊÄÉÀ·² ¼»¸ ¿Ë¶ µ³·Ä Êĵ Áº²º
ÇÁ
Ä¿
Ä¿¸Çà ÇÁ'°»ÀÇ°¸Çà ÇÁ'°»ÀÇ°
¸µÇ
¸µÇ¸´Èµ² ´¸¿¸´Èµ² ´¸¿ ¾¸¯¾¸¯
Á'Êij»² ºÃ·²··Ä´ ºË»Â ÊÄ»»É ºÄÀ½ º²¶ ·Á´´ Á·¯· ÇÁ² Êij² ,º·¾³ ¸»³ ˸² º¾»»³ÄÈ ¿»»¶² » ÃÊÄ˸µ·»ÂÁ»²ºÂÄ´Ä´Ä»»¾É²Á»²
Á´»µ'¹¾È·À Á¾²É²¾ ¿ÄÂ·Æ Ã·¹» º²¶ ÃÄ ·¾»²½ »·· ÁµÊ»Æ·È Á·² ¼»¾»»ÊÆ ¿Äµ Á»² .ľÄɸ»»¶ Ä»»¾É ² ºÈ»¸
ò··Ê²Æ ¶³»Ã »µ ¸»² òµ .Á²ÀúÆÄËÄ´ É°È Â¸´¯ ¾Á½´Æ½¸¸³¯ !ºÊ»Ã²Æ ºË»Âʲ´ ,Áʲ··Ä´ Ê»·²··Ä´ Ê»À ÁÄÂĸ ľÄɸ»»¶
Ã¹Â»Æ 'Ê ºµÄÊ ÃÄ·ÀË ¿Äµ ÊÄû·² ÃÄ·ÀË ¿ÄÂ·Æ ³»·¶Â² ¿»»³ µ¾²³ ¿Äµ ºÉÂĵĴ ÊĽ¾Ä·· µÂ»É Êĵ ² ºÂ»·²··Ä´ É»Ê·È Ê²» Ľ»¾ºÄ ¸»³ º²¶
Ä»»¸ Êij»² ¿Ä»»É º»À ºË»Â ¾²À»»É 'Ê Á·Æ Çʲ¶ »µ ¸² û·Ê² ¼»¸ º¾ÄºË ɲ³ Á'Æ»·² ´»µÂÄÈĸĔ²Ê² ¼»¸ ¾"ȸ Áº²º ʺÆ ¸»² ÊÄ .Ã¹Â»Æ ÁÄÀ²Â Á'º»À µ»²
¶³»Ã »µ ¼»·² ¸»² òµ Á·² ,Á¾»ÆÄ´ ¼²Â Ë»ÂÄÉÂij º»À ¾·Æ ¸»² ÊÄÃĵ² Ã¹Â»Æ 'ÁÊÄʺ º»À ¿»¾¶Ì Á´²¸ ÊÄµÂ»É Ä»»¸ º»À Êij² ,ʲ» ´»È»»Â Á·Æ Êĺ¾Ä Á»² Áʲ··Ä´
'Ê ¼»¸ º¾ÄºË ÃÄ·ÀË Áû·²½Ê·µ ò··Ê²Æ ÊÄ ÁÄÀÄ·· Êij»² ,¾"ȸ Áº²º Áû·Ê´ Á»»¸ º²¶ Ľ¾Ä·· ĺ'Â½Ë ² Á·Æ ¶²·ÆÊ »µ Ê²Æ Ë»ºÃ»»´ ÁÄ··Ä´ ÊÄ ¸»² Á³Ä¾ ÁȲ´ ²
¾²À²½²Â Á·² ¾²À»»² Ĕ² Ã¹Â»Æ ÊÄ´»¾µÂÄÈ Á»·Ë ¼²Ã Á»»É ºË»Â ºµÄÊ ,Áʲ» ÁÄ··Ä´ ÊÄÈÀ Á·² º½²ÀÄ´ Áµ²Ë »»¸ ÁÆÊ²Ë Á·² Ĕ²É Áʲ¾É ² º»À ,"´Â·»"
.ºÆ²ËÉÂij Á·Æ ÁÊÄʺ Ä»»¸ ÁË»··²·ÈĔ² .Áʲ» ÁÄ··Ä´ ¸»² »¸ ò·· Áº»Â·À »µ Á»² Êij² .Á·Ê½¸
º³»·¶ ,ºÂ»»¶ Á·Æ ³¾Ãʳ »µ ºÂÄÉ Ê»²" 'Ê º²¶ Áʲ» ÊÄ´»È²··È Ä»»¸ Á»² ¿»ÀË »À¹Ê Á»² º´»º»·ÂÄ´ ¼»¸ Á·² ɲÊÉ Á³²¶ Ê»À »·· º»·¾ - µ»² ÊÄ´»¸²µ Êĵ
ÊĺÂĸ»·º ÊÄ´»¾µÂÄÈ" ,Á² Ã¹Â»Æ 'Ê ÊIJɻÊÄÀ² Á² ·È º²¶Ä´ ¶Â·Ì¹ Ã¹Â»Æ Ê²Æ ÁÄ··Ä´ ºÊ²µ ĺ²º Êĵ ¸»² ,¿»³·ÊÀ ÊÄÊĵ² Á»»É ºË»Â ¸»² - ºÃ·²··Êĵ ¼»¸
,¶ÈÊĶ Á·² µ·³½ ,Ì·µÃ·À Ì·³»Ë» ,¿»µ»Ã¹ »¶²µ ,ÄÉ»ÊÄÀ² Á»² ºÈĸ²³ ¼»¸ Á·² ¾µ»»À ¾µÂ»É Êĵ ;Ì·ÂÀ¹Ê ÄÉʲºË ²¸² º»À Ê»² Á·Æ "¿»Â·É¸ Á³" Êĵ ,ÊÄÃĵ² Ã¹Â»Æ 'Ê»··
¶À½¹ Äû·Ê´ Á»»É ºË»Â ¸»² ºÂ»»¶ Êij² Á»»¸ º¾ÄºËÄ´Æ»·² ÊÄ º²¶ ÄÉ»ÊÄÀ² Á»² º»À µ»² ² - Áº²º Áĵ ºÉÂĵĴ ÊĽ¾Ä·· ³·µ ¾²ÊË» »³Ê ²¾Æ·À¶ µ»Ã¹¶ ³Ê¶
¼»»² ¾Ä·· ¼»² ,µ»Ã¹ ÊÄ'³¾Ãʳ ² Á»»¸ ·È Ä»»¸ º»À ¿Ä»»²Â»² ,¸»·¶ Ä»»Ë ÃÂÄÀÄ·· ,Êĺɲʲ½ Á´»µ'²¾Æ Áº¾Ä¸ ² »³Ê º²¶ ?´»º½»Ê òµ ¸»² ,¾"ȸ ÊÄÃĵ²
² Á»»¸ ·È ºÂ»»ÀÄ´ º²¶ ÃÄ Ã²·· Á¾»»ÈÊĵ Á² Á²µ Á·Æ Á·² ,ÁºÆÄËÄ´ Ä´»µ'¹¾È·À ´²ºÁ´»ºÂ»»¶¿·È¸»³ºÂ²É²³¸»²ÁÄÀ²Â º´²ÀÊ²Æ É»Ê·È ´Â²¾ ºË»Â ¸»³ ³·µ ¾²ÊË»
..."É»Ê·È Ê²» ´»È½Ä¸ Ê²Æ ¾´Â·» ÊÄ'³¾Ãʳ òµ ºÉÂĵĴ ¼²Â º²¶ ÊĽ¾Ä·· Á·¸ ²
Á·Ê½¸ ¿Äµ Å»·² É»Ê·È ºË»À Ã¹Â»Æ 'Ê ,¿»»¶Êĵ»² ¾"ȸ Áº²º ¿»»³ Á³Ä¾ Ä»»Ë
»µ Á»² ´Äº ÄË»ÊÄµÂ»É Ä»»¸ Á·Æ Ä»»² ·È ʲ» ÊÄ´»¾µÂÄÈ ÁÄ··Ä´ ¸»² ÃÄ »·· »·¸²
ÁÄÀ»··Ë ̷·ʽ¸ »µ Á·² ,'»Ê³º º²ºË »¾½" ²¸»²ÊĽ¾Ä··µÂ»É² ,¿ÄµÊ²Æ
ÁÄ»»ºËÊ²Æ ÉÂÄ :ÁÊĵ² Á'½²Â û»² Å»·Ê² ¿»Ê·Æ»Ã Ľ»¾Êĵ·²·· ľ² »µ ·È "Á·Ë²Ê
¸»² ÃÄ ËÆ ̷ʻÃÀ ²Ê²Æò·· ºË»Â Á»»¸ Êij»² º¾»»ÈÊĵ ÁÊÄ·· Ľ¾Ä··
¸ »²Êĸ²Ã²µ¾"ȸ Áº²º ¿ÄÂ·Æ ÁÄ··Ä´ !?Áº²º ¿ÄÂij»·¶Ä´
.Áʲ» ÄÂÄ» Á»² µ»Ã¹ Êij¾Ãʳ ² Áʲ··Ä´ Ì·µÄ ÊÄ´»µÄ³Ä¾ ² ²µ ¼²Â ¸»²
º²¶Ä´ºË»ÂÊĺ²¶¼²¸Äº·´Á»»²Á»»É Á´ÂÄʳ»»Ê² ÁÄÂÄÉ ¸Â·² ºÄ·· ÊĽ¾Ä··
Åʲµ ÃÄ .º¾Ä·· Êĵ Å»·² ²µ Á·ÆÊĵ Á³Ä¾ Á½»¾Êĵ·²·· Êĵ Á»² ÊÄÆ»º ¾Ã»³²
ÁĸĴ º²¶ ÊÄ ¸² ÁÊÄ·· º´ÂÄʳĴ û·Ê² ÊÄÂij»·¶Ä´ Êĵ ,ĺ²º ÊÄÂij»·¶Ä´ ² Á·Æ
Á³²¶ Ê»À .²³¶ ¿¾·Ä »µ Ä´Ê ÄµÄ» ¼»¸ Ê²Æ ,'»Ê³º Á·Æ µ»² ÊÄÂijĴĴÊij»² Á·² ²"ÃÈÉ ¼¸È´²Æ .
¼»² ÁÄ·· Á·Æ º»»ÉÀÄʲ û·Ê´ Á»² º³Ä¾Ä´ ¼²Â º¸»»··²³ "¶Èƶ¶ ÁÊÉ" Ã'ÂÄÀÄ··
.´»µÂÄºË .µÂ»É Á»»¾É þ² Á·Æ ¼»¸ ÉÂĵĴ !?´²º Á´»ÄºÂ»»¶ ¿·È ¸»³ Êĵ·²··
º¾²··Ä´ ºË»Â ¸Â·² º²¶ ÊÄ»»É" !²» ¸² º¾ÄºËĴû·Ê² ¼»¸ º²¶ ÃÄ
Ê»À ò·· ¿Äµ ³»¾·È ʵ¹ Á»² ÁÄÀIJ Á'º»À ÃÄ·ÀË ² Ê»² º²¶ º² ·¸¸Å Áȸ²¸¯
ÁÄÂĸ Ê»À ,¿»µ»Ã¹ ÊÄ'³¾Ãʳ ÁÄ··Ä´ ÁÄÂĸ ÊÄÃĵ² ³·µ ¾²ÊË» »³Ê Á·Æ "¾É»Â»Ë¸·À"
Á»»² ¸»³ ,ʵ¹Á»»ÉÁ²¿»»¶Êĵ»²ÁÃĸĴ Á»»¸ ºÉÂĵĴ ÊĽ¾Ä·· µÂ»É Êĵ ,¾"ȸ !
ÁƲʺĴ² ¾"ȸ ĺ²º Êĵ º²¶ ´²º nw_h qkqghm hb nh_ nd_ qaodh hb nh_ k ue wqpqb_ `db k_wxh h`w ´»µÂÊÄÉÀ·² ¼»¸ ¿Ë¶ µ³·Ä Êĵ Áº²º
