Page 8 - Yidishe Tzeit - אידישע צייט
P. 8
:Ȳ´Æ³ É´»¸³Æ
»µ ·È ËƳ· ³¾³ ÊË·ÉÀ ÊÄµÂ»É ÄË»µ»² Á³»»¾³ ,³ÈÀ ÁµÄ» Á»² »·· s|vfdpde |vgtm{ |vltjmil |vfmpgtvz
ÃÊÄ»·²··Â»»² ÊĺÂĸ»·º »µ Á·Æ ÃÄÉË·Æ ¿»»¶ »µ ÁÄÀ·ÂĴƲ
º´»»ÈÄ´ ʲ¾É º²¶'à ,¿·Ê² Ì·¾»¾´ »µ Á·² ¾²·» Ì»ÊÉ Ç²´ Êij»²
!ö ¾Ä³ Ê»²À »³Ê ÌÉµÈ :¶Ê·ÃÀ Ä´»¾»»¶
²É¾²" ´»µÂĴ»¸ ,ÁʲÆÀ·Ê² Á³»·¶Ä´Â² º²¶ ɲʺ Êĵ ʲ »·· vlpixvftd lmr u{d|l v{}i?
² ´»µÂ¸²¾³Â»»Ê² Á·² ¿»Â·´»Â Ä´»Ã²Ĕ Ä»»Ë ¼²Â º»À "·ÂÂÄ Ê»²Àµ
!ÃÄÉË·Æ ÄÊÄ»»¸ ÁÄ´ÂÄʳ ·È ~it~rvomp|vhsvri{desiduv{}ix
Á·Æ "ºÊÄ´²¾²³" ÁÊÄ·· Á³»·¶Ä´Â² ÃÄ º²¶ ,º²ºË Á»² º»»É½»¾»»ÊÆ
¼Ä¾ÊÄµÂ»É "Ê帻·º ÊÄ´»¾µÂÄÈ" Á·² ,Ì·¹ÆËÀ "Ê帻·º"
— ÁƲ¾Ä´ ÁÄÂĸ :º´²¸Ä´ ÊÄÃij — ÁÄÀ·ÉÄ´ ÁÄÂĸ Ľ¾Ä·· ,‘ »¹»Ë
!g_gx nh_ `dg ldh gwqdd ,gmdv ydmdfc hwmdx kkdj nqdd x_o qv_mxqa w_a nd_ 6 wq`m_o kjh` ydmdfc hwmdx kkdj qgahhuwq qhho-ka_Bx
iqkwqbohv qk_ hh` a_g nds iqwBxqa hb eh_
¸² ,¿»»¶ Êĺ¾² Êĵ Á·Æ º¾»»ÈÊĵ Á³²¶ Ãĵ»»¸ ÄÊĸ·² »··
º´Ä¾Æ ¾ºÄºË Á»² ÁÄÀ·É º´Ä¾Æ »²³´ Ì·À·¹¶ »ÊÀ·Ë Êĵ ÁÄ·· º²¶ "Ì·À·¹¶ »ÊÀ·Ë ¾¾·½" ò·· "Ãɲʺ ÄÉË·Ĕ" »µ »»³ ¾Ë ¿¶»Ĕ ¾³¶ »"Ä ²¾² ¿»»ÉÌÀ ¿¾·Ä¶ Á»² — .Éʲ» ·»Â
Á·Æ Áò´ »µ Êij»² ÁĸĴ ºÈÄ» ÁÄÀ º²¶ òµ º² …³·º ¿·» ÁÊÄ·· .Áò´ ÄË»À»»¶ »µ ¿·Ê² ÁÊ»ÃÊ·É ·È ºÉ»ËÄ´Ĕ² Ì·À·¹¶ »ÊÀ·Ë ¾¾·½ ̽¾ÀÀ Á·Æ µÃ¹· ¶Ê·Ì ¾Ë ¶À¾·Ä »µ !Ê"³ËÌ
,ÁÄÀ·ÉĴ² ¸»² ɲʺ Ì·À·¹¶ »ÊÀ·Ë »µ ʲ ·²·· .ºÄºË ÄË»µ»² »µ Ê帻·º ÊÄ´»¾µÂÄÈ »µ Á·Æ ²¾Æ· ¿·ÈÄ É·¸»¹ ²¸² ÁÄÀ·É²³ º²¶
Á·² ´»µÄ³Ä¾ Áʲ··Ä´ ¸»² ,ºÊÄɲĴ ʲ º²¶'à ò´ Ľ¾Ä·· Å»·² !ckda` gqgx qxh bwf qphdwa hb nds np_a qk_ rhd_ »µ Á´»µ»»¾Ã»·² ÁƾĶ Á'º»À Á³²¶ Ľ¾Ä·· ,Éʲ» ·»Â Á·Æ Ê"³ËÌ
…!´»ºÃ·¾ — ºÄºË ÄË»µ»² Äû·Ê´ Ã'ÄÉ»ÊÄÀ² Á·Æ Áò´ ľ² ¿Ä»² ɾ¹ ÁºÉÄÊ»µ ² Á´²ÊºÄ´»»³ Êĸ»»¶ ÄÊÄ»»¸ Á·Æ ÃÄÉË·Ĕ
ºÂÄÀºÊ²Ĕ² Ľ»·¶ »µ ,ÁƲ¾Ä´À²¸·È ¼»¸ ¸»² ò´ ÄȲ´ »µ ÁÄÂĸ Ãɲʺ ÄÉË·Æ »µ »·· µ²··É»Ä¾ ,ÉʲĔ ²Ê²³ ,´Ê·³ÃÀ²»¾»·· Çʲ Á»² "¶É·¾¹ ¹ÃÆ Êľ²µ Á²»¾»À »»Êµ Êij»²" »µ Á·Æ ÃÄÃÉ·Ã
ÊĺÊĵ·¶ ,º´»µ»»¾Ä´Ã»·² ¼»¸ Á³²¶ ´Ê·³ÃÀ²»¾»·· Á»² Ãĵ»»³Ä´ "Ê»²À »³Ê" º»À ºÀĺ²Ä´ º²¶ Ãľ² ,º³Ä¾Ä´ Á³²¶ ÁʲÆÄ´À·Ê² !¾²ÊË»
º»À ÃĻ»¾ Á»² ÁIJºËÄ´ ÁÄÂĸ ¼Ä¾ÊÄµÂ»É Äû¸ Ê帻·º Á·² Á»² º¾»ÆËĴƲ ¼»¸ º²¶ Ä´»³¾Ä¸ »µ Á·² !"Ì·À·¹¶ »ÊÀ·Ë" Á·² ²¹ÃĔµ ²¹ÀÉ ÄË»À²Â²ÊºÃ² »µ Á»² ¸² ÁµÄÊ ·È ò·· ²ºË»Â
.ºÂ²¶ »µ Á»² "ÃÄÉË·Ĕ Ì·À·¹¶ »ÊÀ·Ë ¾¾·½" ĺ³»¾²³ ÄÊÄ»»¸ »µ Êij»² ··»»Êµ ÄÉË·Æ ÊÄ´»¸»Ê ² ÁÄÀ·ÉÄ´Ê²Æ ¸»²'û··¾²·»Ì»ÊÉ Ä¾»Æ »µ º¾»ĔËÄ´ ľ²Ê Äû·Ê´ ² Á³²¶ É"¶Ê² Á»² ´Â·¾»»ºÊ²Æ
»µ Ê²Æ ÃÄÉË·Ĕ ľ·Æ »µ Á³Ä´·ÈĔ² ºÊ²··Ä´ º²¶ ÊĵĻ Á³²¶ Ê»²À »³Ê Á·Æ ˵·É »²³´ Ä´»¾µÂÄÈ »µ »·· º²ºË ¿Â·Æ Áò´ ÃÄÉË·Æ ¿»»¶ »µ º´»µ»»¾Ä´Ã»·² Á³²¶ Ľ¾Ä·· Ì·¹ĔËÀ Ê帻·º
sid lmm{lmm|f six }f|h sl{|dl}vf }m|x d
|dx f|ieurdmpmii me}i~ qi|dgtmzdlrvtlmm{mm|lvf
fmgtvmml} ~irikh m|ri} ppio {h itm~ie| ~{gz
|ghhi |mgdh qri|rh |vtmgh grvr s |dx
lxdw nah bfdhm _ wqgod_ nwqdd gqdd_wsqa gqdd nd_ ,k_e kgoqohgo_v nh_ ,hox fps ldhk wd_ ,wc` a_gpohb nwqdd ngk_cqas_ gqdd dohyd`w yvbu wqohb
poc kq` wh_m h`w yvbuk ydmdfc hwmdx kkdj cxdbvc csdvc hahcomd ,h_hxo ,hbphhm ,lhxdbvc dohyd`w ybd`q yjxmc ghm wxv nd_
¶²Â¶ »µ Á»»¸ ºÄ·· ,ÁĴ·ʲÆÊÄ Ä¾·ÆÃɷʵ»»² ,ÁĴ·³Ä¾Êij»² Ä´»µ'Á½·Ì ,ÁºÂÄÀ²À ÄÂij»·¶Ä´
Á¸»»ÊÉ Á·² Áº½»Ë Ä'³·Ë¹ ÄÊ»² ľ² Á·Æ ,´Ê·³ÃÀ²»¾»·· Ê»Ä »³Ë·Ì »Æ¾² »µ Á·Æ »Â¹·Ê
º³´´»«¬³»½Ã¬ ,··°¶º'¶Ã°® "봫Ű°·²¾·½°°Á"º°¿¯½´®´½®»Ä´Ã¿¿´°«
º·½´Á½¿¼º½°°Ã½¹ºÃ½¯º·½°°°Á³´´Â¹´Ã«°°½Ã½®»°±«¬º°«½¼½Ã½³»´«
ë´´´Ã®½´®»½¹°Â´®º´«¯Â°·²º¶´·'Ä®°²º®½´º´«Â·²«º¬«¯º°¿ ;"¯Â±²º´»Â" ²"ÃÈÉ ¼¸È´²Æ .
¸´¹¶²´®´¹·Åº°¿ ¸´Ã¿¼¹½¼´°Ã ´®º³¶´´·¿´°«º½»½Â °Á ½¼«Â º´«µ´·'Ä®°² º½¹ ¾Ã«® "º«´·´¹º¬·«¯³Ã½®»«" º« º°¿ ³´´°°³Ä´»
.°°.«.«®¹²´Ã°²¬º°«Ã"¬ÄÅ µ°»´² º°¿ ,Å°®·°´ º°« ¯²¹Ä ´·½¬ º°¿ ,½"· ¸´·°² º°« ¯ÃÁ ´·½¬ º°¿ ,¸´¹°Å´ º°« Å°»¹·« º°¿ ,¸´´»½ ·¸¸Å Áȸ²¸¯
Á´»º½»·· Á·² Á½»¾ÊĶ ¿Äµ ÁÊĽ»¸Ê²Æ ·È ²ÆÀĺ Á·² ÊÄÆ»»² ÁºÃ¾·Æ Á'º»À Á² ÁÄ»»´ Áº»»É´»ºÄº Á·² ÁºÄº»··»ºÉ² Ä´»µÊij»Æ Á·² Ä´»ºÆĶ
º"¾Ä³¶ ʲ» »»Êµ Ä´»µÂÄÀ·É »µ Á»² ,·Ëµ¹·Ëµ·¹¾½ÌÉ·¾¹Á»²É¾¹²Á³²¶·È ;'¶É¸¹ Á»ÂÉ' Á'Ê²Æ »»Ã Á·² 'º½²Â Êĵ' Á·Æ »»Ã ,´¾²ÆÊÄ !
»µ ·È ËƳ· ³¾³ ÊË·ÉÀ ÊÄµÂ»É ÄË»µ»² Á³»»¾³ ,³ÈÀ ÁµÄ» Á»² »·· s|vfdpde |vgtm{ |vltjmil |vfmpgtvz
ÃÊÄ»·²··Â»»² ÊĺÂĸ»·º »µ Á·Æ ÃÄÉË·Æ ¿»»¶ »µ ÁÄÀ·ÂĴƲ
º´»»ÈÄ´ ʲ¾É º²¶'à ,¿·Ê² Ì·¾»¾´ »µ Á·² ¾²·» Ì»ÊÉ Ç²´ Êij»²
!ö ¾Ä³ Ê»²À »³Ê ÌÉµÈ :¶Ê·ÃÀ Ä´»¾»»¶
²É¾²" ´»µÂĴ»¸ ,ÁʲÆÀ·Ê² Á³»·¶Ä´Â² º²¶ ɲʺ Êĵ ʲ »·· vlpixvftd lmr u{d|l v{}i?
² ´»µÂ¸²¾³Â»»Ê² Á·² ¿»Â·´»Â Ä´»Ã²Ĕ Ä»»Ë ¼²Â º»À "·ÂÂÄ Ê»²Àµ
!ÃÄÉË·Æ ÄÊÄ»»¸ ÁÄ´ÂÄʳ ·È ~it~rvomp|vhsvri{desiduv{}ix
Á·Æ "ºÊÄ´²¾²³" ÁÊÄ·· Á³»·¶Ä´Â² ÃÄ º²¶ ,º²ºË Á»² º»»É½»¾»»ÊÆ
¼Ä¾ÊÄµÂ»É "Ê帻·º ÊÄ´»¾µÂÄÈ" Á·² ,Ì·¹ÆËÀ "Ê帻·º"
— ÁƲ¾Ä´ ÁÄÂĸ :º´²¸Ä´ ÊÄÃij — ÁÄÀ·ÉÄ´ ÁÄÂĸ Ľ¾Ä·· ,‘ »¹»Ë
!g_gx nh_ `dg ldh gwqdd ,gmdv ydmdfc hwmdx kkdj nqdd x_o qv_mxqa w_a nd_ 6 wq`m_o kjh` ydmdfc hwmdx kkdj qgahhuwq qhho-ka_Bx
iqkwqbohv qk_ hh` a_g nds iqwBxqa hb eh_
¸² ,¿»»¶ Êĺ¾² Êĵ Á·Æ º¾»»ÈÊĵ Á³²¶ Ãĵ»»¸ ÄÊĸ·² »··
º´Ä¾Æ ¾ºÄºË Á»² ÁÄÀ·É º´Ä¾Æ »²³´ Ì·À·¹¶ »ÊÀ·Ë Êĵ ÁÄ·· º²¶ "Ì·À·¹¶ »ÊÀ·Ë ¾¾·½" ò·· "Ãɲʺ ÄÉË·Ĕ" »µ »»³ ¾Ë ¿¶»Ĕ ¾³¶ »"Ä ²¾² ¿»»ÉÌÀ ¿¾·Ä¶ Á»² — .Éʲ» ·»Â
Á·Æ Áò´ »µ Êij»² ÁĸĴ ºÈÄ» ÁÄÀ º²¶ òµ º² …³·º ¿·» ÁÊÄ·· .Áò´ ÄË»À»»¶ »µ ¿·Ê² ÁÊ»ÃÊ·É ·È ºÉ»ËÄ´Ĕ² Ì·À·¹¶ »ÊÀ·Ë ¾¾·½ ̽¾ÀÀ Á·Æ µÃ¹· ¶Ê·Ì ¾Ë ¶À¾·Ä »µ !Ê"³ËÌ
,ÁÄÀ·ÉĴ² ¸»² ɲʺ Ì·À·¹¶ »ÊÀ·Ë »µ ʲ ·²·· .ºÄºË ÄË»µ»² »µ Ê帻·º ÊÄ´»¾µÂÄÈ »µ Á·Æ ²¾Æ· ¿·ÈÄ É·¸»¹ ²¸² ÁÄÀ·É²³ º²¶
Á·² ´»µÄ³Ä¾ Áʲ··Ä´ ¸»² ,ºÊÄɲĴ ʲ º²¶'à ò´ Ľ¾Ä·· Å»·² !ckda` gqgx qxh bwf qphdwa hb nds np_a qk_ rhd_ »µ Á´»µ»»¾Ã»·² ÁƾĶ Á'º»À Á³²¶ Ľ¾Ä·· ,Éʲ» ·»Â Á·Æ Ê"³ËÌ
…!´»ºÃ·¾ — ºÄºË ÄË»µ»² Äû·Ê´ Ã'ÄÉ»ÊÄÀ² Á·Æ Áò´ ľ² ¿Ä»² ɾ¹ ÁºÉÄÊ»µ ² Á´²ÊºÄ´»»³ Êĸ»»¶ ÄÊÄ»»¸ Á·Æ ÃÄÉË·Ĕ
ºÂÄÀºÊ²Ĕ² Ľ»·¶ »µ ,ÁƲ¾Ä´À²¸·È ¼»¸ ¸»² ò´ ÄȲ´ »µ ÁÄÂĸ Ãɲʺ ÄÉË·Æ »µ »·· µ²··É»Ä¾ ,ÉʲĔ ²Ê²³ ,´Ê·³ÃÀ²»¾»·· Çʲ Á»² "¶É·¾¹ ¹ÃÆ Êľ²µ Á²»¾»À »»Êµ Êij»²" »µ Á·Æ ÃÄÃÉ·Ã
ÊĺÊĵ·¶ ,º´»µ»»¾Ä´Ã»·² ¼»¸ Á³²¶ ´Ê·³ÃÀ²»¾»·· Á»² Ãĵ»»³Ä´ "Ê»²À »³Ê" º»À ºÀĺ²Ä´ º²¶ Ãľ² ,º³Ä¾Ä´ Á³²¶ ÁʲÆÄ´À·Ê² !¾²ÊË»
º»À ÃĻ»¾ Á»² ÁIJºËÄ´ ÁÄÂĸ ¼Ä¾ÊÄµÂ»É Äû¸ Ê帻·º Á·² Á»² º¾»ÆËĴƲ ¼»¸ º²¶ Ä´»³¾Ä¸ »µ Á·² !"Ì·À·¹¶ »ÊÀ·Ë" Á·² ²¹ÃĔµ ²¹ÀÉ ÄË»À²Â²ÊºÃ² »µ Á»² ¸² ÁµÄÊ ·È ò·· ²ºË»Â
.ºÂ²¶ »µ Á»² "ÃÄÉË·Ĕ Ì·À·¹¶ »ÊÀ·Ë ¾¾·½" ĺ³»¾²³ ÄÊÄ»»¸ »µ Êij»² ··»»Êµ ÄÉË·Æ ÊÄ´»¸»Ê ² ÁÄÀ·ÉÄ´Ê²Æ ¸»²'û··¾²·»Ì»ÊÉ Ä¾»Æ »µ º¾»ĔËÄ´ ľ²Ê Äû·Ê´ ² Á³²¶ É"¶Ê² Á»² ´Â·¾»»ºÊ²Æ
»µ Ê²Æ ÃÄÉË·Ĕ ľ·Æ »µ Á³Ä´·ÈĔ² ºÊ²··Ä´ º²¶ ÊĵĻ Á³²¶ Ê»²À »³Ê Á·Æ ˵·É »²³´ Ä´»¾µÂÄÈ »µ »·· º²ºË ¿Â·Æ Áò´ ÃÄÉË·Æ ¿»»¶ »µ º´»µ»»¾Ä´Ã»·² Á³²¶ Ľ¾Ä·· Ì·¹ĔËÀ Ê帻·º
sid lmm{lmm|f six }f|h sl{|dl}vf }m|x d
|dx f|ieurdmpmii me}i~ qi|dgtmzdlrvtlmm{mm|lvf
fmgtvmml} ~irikh m|ri} ppio {h itm~ie| ~{gz
|ghhi |mgdh qri|rh |vtmgh grvr s |dx
lxdw nah bfdhm _ wqgod_ nwqdd gqdd_wsqa gqdd nd_ ,k_e kgoqohgo_v nh_ ,hox fps ldhk wd_ ,wc` a_gpohb nwqdd ngk_cqas_ gqdd dohyd`w yvbu wqohb
poc kq` wh_m h`w yvbuk ydmdfc hwmdx kkdj cxdbvc csdvc hahcomd ,h_hxo ,hbphhm ,lhxdbvc dohyd`w ybd`q yjxmc ghm wxv nd_
¶²Â¶ »µ Á»»¸ ºÄ·· ,ÁĴ·ʲÆÊÄ Ä¾·ÆÃɷʵ»»² ,ÁĴ·³Ä¾Êij»² Ä´»µ'Á½·Ì ,ÁºÂÄÀ²À ÄÂij»·¶Ä´
Á¸»»ÊÉ Á·² Áº½»Ë Ä'³·Ë¹ ÄÊ»² ľ² Á·Æ ,´Ê·³ÃÀ²»¾»·· Ê»Ä »³Ë·Ì »Æ¾² »µ Á·Æ »Â¹·Ê
º³´´»«¬³»½Ã¬ ,··°¶º'¶Ã°® "봫Ű°·²¾·½°°Á"º°¿¯½´®´½®»Ä´Ã¿¿´°«
º·½´Á½¿¼º½°°Ã½¹ºÃ½¯º·½°°°Á³´´Â¹´Ã«°°½Ã½®»°±«¬º°«½¼½Ã½³»´«
ë´´´Ã®½´®»½¹°Â´®º´«¯Â°·²º¶´·'Ä®°²º®½´º´«Â·²«º¬«¯º°¿ ;"¯Â±²º´»Â" ²"ÃÈÉ ¼¸È´²Æ .
¸´¹¶²´®´¹·Åº°¿ ¸´Ã¿¼¹½¼´°Ã ´®º³¶´´·¿´°«º½»½Â °Á ½¼«Â º´«µ´·'Ä®°² º½¹ ¾Ã«® "º«´·´¹º¬·«¯³Ã½®»«" º« º°¿ ³´´°°³Ä´»
.°°.«.«®¹²´Ã°²¬º°«Ã"¬ÄÅ µ°»´² º°¿ ,Å°®·°´ º°« ¯²¹Ä ´·½¬ º°¿ ,½"· ¸´·°² º°« ¯ÃÁ ´·½¬ º°¿ ,¸´¹°Å´ º°« Å°»¹·« º°¿ ,¸´´»½ ·¸¸Å Áȸ²¸¯
Á´»º½»·· Á·² Á½»¾ÊĶ ¿Äµ ÁÊĽ»¸Ê²Æ ·È ²ÆÀĺ Á·² ÊÄÆ»»² ÁºÃ¾·Æ Á'º»À Á² ÁÄ»»´ Áº»»É´»ºÄº Á·² ÁºÄº»··»ºÉ² Ä´»µÊij»Æ Á·² Ä´»ºÆĶ
º"¾Ä³¶ ʲ» »»Êµ Ä´»µÂÄÀ·É »µ Á»² ,·Ëµ¹·Ëµ·¹¾½ÌÉ·¾¹Á»²É¾¹²Á³²¶·È ;'¶É¸¹ Á»ÂÉ' Á'Ê²Æ »»Ã Á·² 'º½²Â Êĵ' Á·Æ »»Ã ,´¾²ÆÊÄ !
