Page 8 - Yidishe Tzeit - אידישע צייט
P. 8
Ǹ½ ¾Á¿Áµ ¸´µ¯
¾¯½
¾¯½´¯ ¾¸¸Æ ¾Ç¯ÃÁ±´¯ ¾¸¸Æ ¾Ç¯ÃÁ±
±¿¯³Ç¸Ã ¼Á¿ÇÁµ¸¸¯ ¼Á² ÇÁ·¿´¯
·ÇÁ²»¸È ¯"·¸»È ¾¸¸·È¿¸°´Ç ÇÁ° ÁÈ´³¸ °Ç³ ²¸À¶³
¶"»ÈÉ É¿È° ,¾¯½´¯ ¾¸¯ 'Ƴ ¾´¸Å ¼´Å ³Á¸À¿ Á·ÈÇÁ ¾¸¸µ
Ľ¾Ä·· ¿»µ»Ã¹ ÄÂij»·¶Ä´ »µ ..."¿» ¿» ¾ÇÁÇ· ¾º¸¸·
,º'Ì·É»³µ'Ê²Æ ÁÄ··Ä´ º»»È ÄȲ´ ² ÁÄÂĸ ÀÁ·¯ §Ã¯Æ ,¾µ¸¸ÇÆ ¾´¯ ¾·º¸È Á»¯ ¾´Ã ¾²¸¯ ÇÁ·¿µ¸´· ,ÇÁ·¿µ¸´·
à ²µÁÊĶ¿»»³ ºÉÄ··ÊÄ »·· ¼»¸ Á³²¶ É´»²Éȳ ¾´¯ ,¹Á»½¸¸Ç·È ¾´Ã ·¸¸µ ¼¸¸° ¾·¸³-È·¸¸¿Æ ,¹Á»·¸Æ ¾´Ã ·¸¸µ ¼¸¸°
ºÂ²ÀÊĵ »»¸ º²¶ òµ ¾»»·· ,"¿»" ºÊ²··
ÁÄÀ º²¶ ¿» Á'½Ê·µ ò·· ,Á²À·² Á·Æ Ê»À Á¸·À ,ºËÊÄ ¿Ä¾² ¿·È ¾»¸¸´´ ´Å ,Á¿¸¸ÇÆ´¯ ¾¸¯ ¾¯½´¯ ·¯·È ¸² ´Å ¹¸»ÇÁ¸-ǯ¸ ¾Á½¯Ç·È
ÁÄ·· ¼»·² ...Á²À·² Á»»É ÁÄÀ·É² ºÂÄÉÄ´ ,Ê·µ Êĸ·² Á·Æ '»½¸ Äû·Ê´ »µ Á³»·¶Ã»·Ê² ±Á· ¸² ¾¸¯ Á"¸µ °»ÀÇ°½ ¾½¶¿ ¸°Ç Æ"³Ç³ ¾´Ã 'Ƴ ¾´¸Å ¼Á² ¾°Á¿
ÊÄµÂ»É »µ Á·² ,Á²¾Ĕ²ÊÄ Á² ÁĸĴ Á³²¶ »»¸ Êĵ ºÂÆÄÄ´ ¼»¸ º²¶ ʲ» 70 ¼²Â ¸²
»»³ òµ º²¶ ,º»»ÊÆÄ´ ¿Äµ ·È ¼»¸ Á³²¶ Áµ»² Ê帻·º Á·² ´Â²¶Ê»Æ ÊÄÂÊĸ»»² .³¿È³ È¯Ç ¾´Ã
¾»»·· ,Ë»ÂÄÉÂij º´ÂÄʳĴƻ·² »»¸ ¼»¸ ¾¾½³ Á·² ,Á²À·² Á»»É ÁÊ²Æ ÁÄÂÄÉ
ÁÄ»¾Æû·Ê² ºÂÄÉÄ´ ÁÄÀ º¾²·· ¿Äµ½Ê·µ Á»² ¿»É»µÈ »Ê³É Å»·² Á»»¸ ¹ºÌËÀ µ¸¯ ¾¯½´¯ ¾¸¸Æ ¾¯ ·¿¸¸³ ·½´Æ ¾Á½ ¸´µ¯ ¸´´ ±Á´´ ÇÁ·º¸¸» ÇÁ² ,ÇÁ°¯
...Á²À·² Á»»É ÁÄÀ·É² Á·² »ÊÄË ¸² ¿Äµ Á·Æ ºÄ¸ ÁÄÀ .µÂ²¾Ã·Ê ,ƸǴŠǯ¸ 25·¸½ µ¸° ¼¸²¸À¶ ÇÁ'°»ÀÇ° ¾´Ã »Ç´± ÇÁ² ¾Á´´Á± ·È¸¿
µ»Ã¹¶ ÁÈ»¸Ä´ ¸»² ÷³²º»·² Á'Æ»·² .·¾Ä ²¾ Ì·ÄÀµ ¾È¸·À¸¿´½¯Æ ¼Á² ¾´Ã "±¿¯³Ç¸Ã ¼Á¿ÇÁµ¸¸¯" ¼Á² ÇÁ·¿´¯ ¾Á´´
»µ»Ã¹ »¾·µ´À ¾"ȸ ´»ÂÄÉ »³È ÁÌ »³Ê ¿Äµ Áĸ ·È ÁÄ··Ä´ ¶½·¸ Á³²¶ Ê»À
¾·µ´ ¾³·ÉÀ ² ÁÄ··Ä´ ¸»² ÊĽ¾Ä·· ,³¾Ãʳ ,¿»µ»Ã¹· ¿»É»µÈ Á·Æ Ê·µ Á´»µÊÄ»ÊÆ ¾²¸¯ ·°¸´»ÇÁ ·È¸¿ ¾Á½ ·¯³ ,²¿¯°Ç¯Ã-¾·Á¸´´¯À ¾'ø´¯ ¼¸ÈµÁÇ
»·· ºÊĶĴ º²¶ ÊÄ ÁÄ·· .ÊÌó· ¶¾´Â³ º»À ÁÊÄʺ Á½»»º Áò´Ê²Æ Á³²¶ Ľ¾Ä·· Áº»Áµ¯ ¾°¯³ ·Ç¯Ã .¾Á½´Æ´Å¿¸¸Ç¯ ,»¯Çȸ É¿¸²½ ¾´Ã ¸¯²´´¯ ¾´¯ -
ÁºÄ³Ä´ ÊÄ º²¶ ,¿» º»»ÊË µÂ»É òµ Á»»¸ ¶½·¸ ÁÄÂÄÉ ·È Ì·Ëɳ· Ì·¾»ÆÌ
Á ¾ÄºËĔ²¼»¸¾²¸Êĸ²ÊÄ··»»Êµ¿ÄÂ·Æ º²¶ òµ Á·² ,Á²À·² Á»»É ÁÄÀ·É·È² ÀÁ ¾´¯ ,¾°Á±Á±Ã¸´¯ ·È¸¿ °»ÀÇ° ¸²¸À¶ ¸´´ ¼¸²¸À¶ Á±¸²ÇÁ¸¸Ã
¼»¸ Á·² ÁÆ»·¾·È ¾»·· ÊÄ ¾»»·· ,¿» ¿»»³ .ºÉÊ»··Ä´ ¾Ä·ºÂÄ··Ä ¾Á¿ÁÆ ´Å ¾Á±¿´±¿¸Ç²¿¸¸Ç¯ Á»¯±Á»½´¯ ¾´¯ Á»¯±Á» ¾Á´´Á± ¾Á¿Áµ ²"ÃÈÉ ¹»¸´-¼¸°Å¿ .
¿·È ÁĴ²´Ä´Ĕ²Ê² ¸»² ÊÄ ÁÄ·· .Á'¾³·º Á¾ÄºËÉ»Ê·È ºÂÄÉÄ´ º²¶ ÁÄÀ Ê²Æ .¶Ç´µ´ ¯´È ¼´Æ½³ »¯ ,·Ç¯ ¾±¸»¸¸³ ¼¸¸° ¾¸¸µ »»§Ãɽ
Å»·² ºÉÄʺËĴû·² ¼»¸ ÊÄ º²¶ ,ÁºÊ²³ ÊÄ'³¾Ãʳ Á´Ä¾Æ ,Á²À·² Á»² "Ç·³»É" ¿Äµ
¾Ë ·Â·³Ê" ,ÁÄ»»ÊË Á³»·¶Ä´Â² Á·² µÀ²¸ »µ .¶Â˶ Ë²Ê Å»·² Á·Ê»À Á»»É Á»»´ ¿»µ»Ã¹ ¾´Ã Á §Ã´Ç± Á±¿Á ¾¯ ¾Ç¯ÃÁ±À¸´Ç¯ µ¸¯ ,¶"»ÈÉ É¿È ÇÁ·¿¸´´ °¸´³¿¯
Á·Æ ÁÊÄ»·º »µ ÁÄÂÄÆÄ ¼»¸ Á¾Ä·· ÁÄ·· ,¿¾·Ä µ»Ã¹¶ ÁÄ··Ä´ ¸»² ÄĔ·Ê´ »µ Á·Æ Ç»ĔË Á»²
..."?Á²À·² Êĵ ÁÄ·· .¾"ȸ ÊĵÂij ɹȻ »·¾ »³Ê Á²¿µ¸¸Ç ¸² ¾È¸´´Å .¾¯½´¯ ¾¸¸Æ ¾Á½´Æ´Å¿¯ ´´¯´Ç §Ã¾'·¸½ ,¾È·¿Á½ 6 ·¸¸Å Áȸ²¸¯
»µ Á·Æ ¿¹»Ë· ¿´»Ë ÁÄ··Ä´ ¸»² òµ ,¶Æ»¹ Á³Ä ÁʲÆÄ´½Ê·µ ¸»² ÷³²º»·² ¼¸»È´Ç¸¾´Ã¯"·¸»È¾¸¸·È¿¸°´Ç°´²ÁÈ´¸¸°Ç²¸À¶³°Ç³¾Á´´Á±µ¸¯
¼»¸ Á³²¶ ¿Ì·½¸³· ¿¹·½³· ,Áµ»² Ä´»¸²µ ·È Á´»ÊËĴû·² ÊÄµÂ»É »µ Á·Æ ÊÄ»»² º²¶ :Áµ¸¸Ç Áȸǯ·À¸³ Á±¸µ¯² ¸² ·ÇÁ²»¸È ÇÁº»Á´´ ,Æ"³¸Á >
!Á²À·² Á·Æ ÁÊÄ»·º »µ ºÂÆÄÄ´ ,ĺ²º" ,ÊÄò·· ² ºÄ¸ ÊÄ ¸² ĺ²º Á»»¸ 18
¾¯½
¾¯½´¯ ¾¸¸Æ ¾Ç¯ÃÁ±´¯ ¾¸¸Æ ¾Ç¯ÃÁ±
±¿¯³Ç¸Ã ¼Á¿ÇÁµ¸¸¯ ¼Á² ÇÁ·¿´¯
·ÇÁ²»¸È ¯"·¸»È ¾¸¸·È¿¸°´Ç ÇÁ° ÁÈ´³¸ °Ç³ ²¸À¶³
¶"»ÈÉ É¿È° ,¾¯½´¯ ¾¸¯ 'Ƴ ¾´¸Å ¼´Å ³Á¸À¿ Á·ÈÇÁ ¾¸¸µ
Ľ¾Ä·· ¿»µ»Ã¹ ÄÂij»·¶Ä´ »µ ..."¿» ¿» ¾ÇÁÇ· ¾º¸¸·
,º'Ì·É»³µ'Ê²Æ ÁÄ··Ä´ º»»È ÄȲ´ ² ÁÄÂĸ ÀÁ·¯ §Ã¯Æ ,¾µ¸¸ÇÆ ¾´¯ ¾·º¸È Á»¯ ¾´Ã ¾²¸¯ ÇÁ·¿µ¸´· ,ÇÁ·¿µ¸´·
à ²µÁÊĶ¿»»³ ºÉÄ··ÊÄ »·· ¼»¸ Á³²¶ É´»²Éȳ ¾´¯ ,¹Á»½¸¸Ç·È ¾´Ã ·¸¸µ ¼¸¸° ¾·¸³-È·¸¸¿Æ ,¹Á»·¸Æ ¾´Ã ·¸¸µ ¼¸¸°
ºÂ²ÀÊĵ »»¸ º²¶ òµ ¾»»·· ,"¿»" ºÊ²··
ÁÄÀ º²¶ ¿» Á'½Ê·µ ò·· ,Á²À·² Á·Æ Ê»À Á¸·À ,ºËÊÄ ¿Ä¾² ¿·È ¾»¸¸´´ ´Å ,Á¿¸¸ÇÆ´¯ ¾¸¯ ¾¯½´¯ ·¯·È ¸² ´Å ¹¸»ÇÁ¸-ǯ¸ ¾Á½¯Ç·È
ÁÄ·· ¼»·² ...Á²À·² Á»»É ÁÄÀ·É² ºÂÄÉÄ´ ,Ê·µ Êĸ·² Á·Æ '»½¸ Äû·Ê´ »µ Á³»·¶Ã»·Ê² ±Á· ¸² ¾¸¯ Á"¸µ °»ÀÇ°½ ¾½¶¿ ¸°Ç Æ"³Ç³ ¾´Ã 'Ƴ ¾´¸Å ¼Á² ¾°Á¿
ÊÄµÂ»É »µ Á·² ,Á²¾Ĕ²ÊÄ Á² ÁĸĴ Á³²¶ »»¸ Êĵ ºÂÆÄÄ´ ¼»¸ º²¶ ʲ» 70 ¼²Â ¸²
»»³ òµ º²¶ ,º»»ÊÆÄ´ ¿Äµ ·È ¼»¸ Á³²¶ Áµ»² Ê帻·º Á·² ´Â²¶Ê»Æ ÊÄÂÊĸ»»² .³¿È³ È¯Ç ¾´Ã
¾»»·· ,Ë»ÂÄÉÂij º´ÂÄʳĴƻ·² »»¸ ¼»¸ ¾¾½³ Á·² ,Á²À·² Á»»É ÁÊ²Æ ÁÄÂÄÉ
ÁÄ»¾Æû·Ê² ºÂÄÉÄ´ ÁÄÀ º¾²·· ¿Äµ½Ê·µ Á»² ¿»É»µÈ »Ê³É Å»·² Á»»¸ ¹ºÌËÀ µ¸¯ ¾¯½´¯ ¾¸¸Æ ¾¯ ·¿¸¸³ ·½´Æ ¾Á½ ¸´µ¯ ¸´´ ±Á´´ ÇÁ·º¸¸» ÇÁ² ,ÇÁ°¯
...Á²À·² Á»»É ÁÄÀ·É² Á·² »ÊÄË ¸² ¿Äµ Á·Æ ºÄ¸ ÁÄÀ .µÂ²¾Ã·Ê ,ƸǴŠǯ¸ 25·¸½ µ¸° ¼¸²¸À¶ ÇÁ'°»ÀÇ° ¾´Ã »Ç´± ÇÁ² ¾Á´´Á± ·È¸¿
µ»Ã¹¶ ÁÈ»¸Ä´ ¸»² ÷³²º»·² Á'Æ»·² .·¾Ä ²¾ Ì·ÄÀµ ¾È¸·À¸¿´½¯Æ ¼Á² ¾´Ã "±¿¯³Ç¸Ã ¼Á¿ÇÁµ¸¸¯" ¼Á² ÇÁ·¿´¯ ¾Á´´
»µ»Ã¹ »¾·µ´À ¾"ȸ ´»ÂÄÉ »³È ÁÌ »³Ê ¿Äµ Áĸ ·È ÁÄ··Ä´ ¶½·¸ Á³²¶ Ê»À
¾·µ´ ¾³·ÉÀ ² ÁÄ··Ä´ ¸»² ÊĽ¾Ä·· ,³¾Ãʳ ,¿»µ»Ã¹· ¿»É»µÈ Á·Æ Ê·µ Á´»µÊÄ»ÊÆ ¾²¸¯ ·°¸´»ÇÁ ·È¸¿ ¾Á½ ·¯³ ,²¿¯°Ç¯Ã-¾·Á¸´´¯À ¾'ø´¯ ¼¸ÈµÁÇ
»·· ºÊĶĴ º²¶ ÊÄ ÁÄ·· .ÊÌó· ¶¾´Â³ º»À ÁÊÄʺ Á½»»º Áò´Ê²Æ Á³²¶ Ľ¾Ä·· Áº»Áµ¯ ¾°¯³ ·Ç¯Ã .¾Á½´Æ´Å¿¸¸Ç¯ ,»¯Çȸ É¿¸²½ ¾´Ã ¸¯²´´¯ ¾´¯ -
ÁºÄ³Ä´ ÊÄ º²¶ ,¿» º»»ÊË µÂ»É òµ Á»»¸ ¶½·¸ ÁÄÂÄÉ ·È Ì·Ëɳ· Ì·¾»ÆÌ
Á ¾ÄºËĔ²¼»¸¾²¸Êĸ²ÊÄ··»»Êµ¿ÄÂ·Æ º²¶ òµ Á·² ,Á²À·² Á»»É ÁÄÀ·É·È² ÀÁ ¾´¯ ,¾°Á±Á±Ã¸´¯ ·È¸¿ °»ÀÇ° ¸²¸À¶ ¸´´ ¼¸²¸À¶ Á±¸²ÇÁ¸¸Ã
¼»¸ Á·² ÁÆ»·¾·È ¾»·· ÊÄ ¾»»·· ,¿» ¿»»³ .ºÉÊ»··Ä´ ¾Ä·ºÂÄ··Ä ¾Á¿ÁÆ ´Å ¾Á±¿´±¿¸Ç²¿¸¸Ç¯ Á»¯±Á»½´¯ ¾´¯ Á»¯±Á» ¾Á´´Á± ¾Á¿Áµ ²"ÃÈÉ ¹»¸´-¼¸°Å¿ .
¿·È ÁĴ²´Ä´Ĕ²Ê² ¸»² ÊÄ ÁÄ·· .Á'¾³·º Á¾ÄºËÉ»Ê·È ºÂÄÉÄ´ º²¶ ÁÄÀ Ê²Æ .¶Ç´µ´ ¯´È ¼´Æ½³ »¯ ,·Ç¯ ¾±¸»¸¸³ ¼¸¸° ¾¸¸µ »»§Ãɽ
Å»·² ºÉÄʺËĴû·² ¼»¸ ÊÄ º²¶ ,ÁºÊ²³ ÊÄ'³¾Ãʳ Á´Ä¾Æ ,Á²À·² Á»² "Ç·³»É" ¿Äµ
¾Ë ·Â·³Ê" ,ÁÄ»»ÊË Á³»·¶Ä´Â² Á·² µÀ²¸ »µ .¶Â˶ Ë²Ê Å»·² Á·Ê»À Á»»É Á»»´ ¿»µ»Ã¹ ¾´Ã Á §Ã´Ç± Á±¿Á ¾¯ ¾Ç¯ÃÁ±À¸´Ç¯ µ¸¯ ,¶"»ÈÉ É¿È ÇÁ·¿¸´´ °¸´³¿¯
Á·Æ ÁÊÄ»·º »µ ÁÄÂÄÆÄ ¼»¸ Á¾Ä·· ÁÄ·· ,¿¾·Ä µ»Ã¹¶ ÁÄ··Ä´ ¸»² ÄĔ·Ê´ »µ Á·Æ Ç»ĔË Á»²
..."?Á²À·² Êĵ ÁÄ·· .¾"ȸ ÊĵÂij ɹȻ »·¾ »³Ê Á²¿µ¸¸Ç ¸² ¾È¸´´Å .¾¯½´¯ ¾¸¸Æ ¾Á½´Æ´Å¿¯ ´´¯´Ç §Ã¾'·¸½ ,¾È·¿Á½ 6 ·¸¸Å Áȸ²¸¯
»µ Á·Æ ¿¹»Ë· ¿´»Ë ÁÄ··Ä´ ¸»² òµ ,¶Æ»¹ Á³Ä ÁʲÆÄ´½Ê·µ ¸»² ÷³²º»·² ¼¸»È´Ç¸¾´Ã¯"·¸»È¾¸¸·È¿¸°´Ç°´²ÁÈ´¸¸°Ç²¸À¶³°Ç³¾Á´´Á±µ¸¯
¼»¸ Á³²¶ ¿Ì·½¸³· ¿¹·½³· ,Áµ»² Ä´»¸²µ ·È Á´»ÊËĴû·² ÊÄµÂ»É »µ Á·Æ ÊÄ»»² º²¶ :Áµ¸¸Ç Áȸǯ·À¸³ Á±¸µ¯² ¸² ·ÇÁ²»¸È ÇÁº»Á´´ ,Æ"³¸Á >
!Á²À·² Á·Æ ÁÊÄ»·º »µ ºÂÆÄÄ´ ,ĺ²º" ,ÊÄò·· ² ºÄ¸ ÊÄ ¸² ĺ²º Á»»¸ 18
